Buitenhof 26-3-2023

Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren) en Jaap Smit (commissaris van de koning ZH, voorzitter Interprovinciaal Overleg, delen elkaars analyse over het stikstofdossier.
LTO-voorzitter Sjaak van der Tak kwam niet opdagen met als reden dat hij niet fit was. Op z’n minst verbazingwekkend is de aanvulling bij de aankondiging dat hij geweigerd zou hebben met Jaap Smit aan tafel te zitten, als hij wel was gekomen.

analyse stikstofdossier
Het gebrek aan politieke moed bij het CDA en de VVD om iets te doen aan het stikstofprobleem (ammoniak) heeft voor de stikstofcrisis gezorgd. In de weerbarstige werkelijkheid kregen en krijgen economische belangen voorrang op natuur- en gezondheidsbelangen.
De vele rapporten met analyses liggen er en ook de weg naar een gezonde landbouw is bekend, dus de landbouwproblemen komen niet uit de lucht vallen. Ze zijn al decennialang bekend.
De nieuwe verhoudingen van de politieke partijen verergeren het stikstofprobleem nog meer door de claims van de BBB. Zij verzet zich vooral tegen een versnelde halvering van de stikstofuitstoot in 2030.
De crisis is zo ernstig dat de landbouwtransitie niet meer kan wachten, hoe ingrijpend dat voor met name de intensieve veeteelt ook is.
Het verzet onder de boeren is begrijpelijk zeker als je ziet dat de regering nog steeds geen perspectief biedt. Dat er met de industrie vrijblijvende afspraken worden gemaakt terwijl de boeren verplichtingen worden opgelegd, maakt de situatie nog erger.
Het is dan ook begrijpelijk dat een partij profiteert van die weerstand. Dat ontslaat Den Haag echter niet van de plicht tot versnelling van de transitie in de landbouw.
Als er nu niet wordt gehandeld dan is 2020-2030 te laat. In 2025 had immers de stikstofuitstoot (ammoniak) al met 50% gereduceerd moeten hebben.
Juridisch gezien zal de rechter bij uitstel nog strenger gaan vonnissen en ligt heel Nederland op slot.
Voor de landbouwproductie in de toekomst is niet alleen een gezonde bodem nodig maar ook schoon drinkwater en schone lucht. Dat D66 vasthoudt aan 2030 vindt Esther Ouwehand dan ook terecht. Voor haar zou de transitie zelfs nog sneller moeten worden ingezet.

handhaving deadline 2030
Wat betreft de noodzaak van handhaving van de deadline 2030 concludeert Esther Ouwehand het volgende:

• Er is nu al geen sprake van een gezonde natuur wat een voorwaarde is voor schoon drinkwater en gezonde bodem. Op instandhouding van de natuur is de laatste decennia fors bezuinigd.
• Het door de rechter ongeldig verklaarde Programma Aanpak Stikstof (PAS) onder kabinet Rutte1 heeft niets opgelost waardoor het met de natuur alleen maar slechter ging.
• Het stikstofbeleid moet ook aan juridische voorwaarden voldoen. De rechter zal de regering terugfluiten bij geen overtuigend pakket maatregelen waarmee de natuur hersteld wordt.

bestuurder versus burger
Jaap Smit deelt deze analyse als burger maar niet als bestuurder en zegt geconfronteerd te worden met een bal die voortdurend vooruit geschopt wordt terwijl die al lang over de achterlijn ligt. We leven op de pof. En niet alleen op stikstofgebied maar op meerdere terreinen.
Als bestuurder staat hij voor een dilemma en hamert op de noodzaak van handelen i.p.v. elkaar de tent uit vechten over de haalbaarheid van deadline 2030. Er is geen behoefte aan preciezen (dogmatici) maar aan rekkelijken die met redelijkheid uit deze situatie willen komen. Er wordt al vier jaar gepraat over de uitspraak van de Raad van State en nu wordt het de hoogste tijd ook stappen te zetten. Daarvoor zijn kaders, richtlijnen en wetten nodig waarmee de provincies aan de gang moeten gaan.
Hij vindt dat de transitie meer tijd mag kosten en dat er gebiedsgericht gewerkt moet gaan worden waardoor de snelheid van gebied tot gebied verschilt.
Hij geeft wél de indruk een wijze man te zijn maar niet de indruk van een dappere bestuurder die, zoals hij zegt, nodig is om knopen door te hakken zonder te letten op de wisselende richting waarin de kiezer zich beweegt.

rol Rabobank en veevoederindustrie
De PvdD wil dat de Rabobank de leningen aan de boeren kwijtscheldt. Zij heeft immers al zoveel verdiend heeft aan de bio-industrie dat dit alleszins redelijk is. Laat dus ook vanwege die reden de veevoederindustrie meebetalen aan de steunmaatregelen die nodig zijn bij de transitie. Kies dan ook niet voor innovatie want dan lever je de boeren uit aan de Rabobank. De PvdD wil de wet aanscherpen en maakt daarbij gebruik van politieke afspraken die jaren geleden zijn gemaakt om te weten wat er voor de lange termijn nodig is voor de toekomstige landbouw.
Ook daarmee is Jaap Smit het als burger eens maar met zijn antwoord ‘Als Den Haag geen ruimte geeft zijn de rapen gaar’ geeft hij de weerbarstige werkelijkheid weer.

Volgens J. Smit ontkent de BBB de problematiek niet maar alleen de weg naar de oplossing is anders, heeft andere accenten dan wat de regering wil.

tot slot
De hamvraag is wie deze ontwarbare Gordiaanse knoop door zal kunnen hakken.

P.S. Waarom LTO-voorzitter Sjaak van der Tak weigert met Jaap Smit aan tafel te zitten is mij een raadsel, maar ik denk dat dit met de persoonlijke standpunten van Smit te maken heeft, niet met zijn bestuurderskwaliteiten.

https://www.vpro.nl/buitenhof/lees/in-de-uitzending/2023/26-maart.html